Gennadius catalogue introductory note

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

του Αλέξη Μάλλιαρη, επιμελητή του καταλόγου

Ο κατάλογος του Αρχείου Ιωάννου Γενναδίου ανασυντάχθηκε, επαυξήθηκε και εμπλουτίσθηκε με την χορηγία των Φίλων της Γενναδείου Βιβλιοθήκης κατά την διάρκεια του έτους 2010-2011. Ακολουθήθηκε η προγενέστερη δομή και οργάνωση του αρχειακού υλικού η οποία με την σειρά της βασίστηκε στη βούληση του Γενναδίου, όπως εκείνος είχε διαχωρίσει και ομαδοποιήσει υλικό πάσης φύσεως το οποίο προόριζε ως «προσωπικό του αρχείο». Η λεπτολόγος προσοχή, η ευταξία και η συστηματικότητα, η περισυλλογή και διάσωση και των ελασσόνων στοιχείων, όλα χαρακτηριστικά του ψυχισμού και του τρόπου δράσης του Ι.Γ., αποτελούν και αιτίες συγκρότησης του Αρχείου του αποκαλύπτονται δε εμφανώς στο υλικό συμβάλλοντας παράλληλα στην πληρέστερη αποκρυστάλλωση της πολύπλευρης προσωπικότητας του. Η αφοσίωση, η επιμονή, η βαθειά γνώση και το σθένος με τα οποία ενεργούσε επιδιώκοντας τους στόχους του, η μανική αγάπη του για το βιβλίο, την παιδεία των Ελλήνων και την εκπαίδευση, η αγωνία του για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης των Ελλήνων και την πνευματική και πολιτική αναγέννηση του νεότερου ελληνισμού, ο βαθύς του πατριωτισμός, η ερευνητική και συγγραφική του δεινότητα σε πλείστους τομείς της ιστορίας, της φιλολογίας και της αρχαιολογίας είναι όλα εμφανή στο ποικίλο υλικό του Αρχείου.

Το Αρχείο Ιωάννου Γενναδίου αποτελεί τμήμα, το μεγαλύτερο, του συνολικού Αρχείου Ιωάννου Γενναδίου που βρίσκεται διαμερισμένο σε δύο άνισα μέρη με πρωτοβουλία του ιδρυτή της βιβλιοθήκης: το εκτενέστερο, κείται στους φακέλους του Αρχείου Ι.Γ. και το βραχύτερο περιέχεται στο ποικίλο υλικό ενός σημαντικού αριθμού Λευκωμάτων (Scrapbooks), των ιδιότυπων αυτών θεματικών κολλάζ στα οποία ο Γεννάδιος συνέλεξε και απέθεσε με περισσή γνώση και θαυμαστή επάρκεια υλικό, συνήθως εφήμερο, (χαλκογραφίες, χάρτες, φωτογραφίες, αποκόμματα εφημερίδων και περιοδικών, αλλά και επιστολές, προσκλήσεις, ταχυδρομικά δελτία, έντυπα μενού κ.α.) που αφορούσε μια συγκεκριμένη κάθε φορά θεματική σχετικά με την πολιτική, την ιστορία, την βιβλιογνωσία, τον τύπο, την αρχιτεκτονική, την τοπογραφία, τα αρχαία μνημεία.

Συγκεκριμένα, 24 Λευκώματα (αρ. 2-24 και 38) περιέχουν αρχειακό υλικό το οποίο, κατά κανόνα, προηγείται χρονολογικά εκείνου που απόκειται στους φακέλους του Αρχείου Ι.Γ. Ειδικότερα, το υλικό του 19ου αιώνα τοποθετήθηκε από τον Ι. Γεννάδιο σχεδόν αποκλειστικά στα Λευκώματα, ακολουθεί αριθμητικά εκείνο των πρώτων ετών του 20ού, και τέλος σποραδικά των υπόλοιπων ετών ως τον θάνατό του (1932). Το υλικό εδώ παρουσιάζεται θεματικά συγκροτώντας μικρές ενότητες αποτελούμενες από αλληλογραφία, αποκόμματα εφημερίδων, προσκλήσεις κλπ. σχετικά με την οικογένεια Γενναδίου, την ίδρυση και ανέγερση του Γενναδείου, την ελληνική και διεθνή πολιτική, την ελληνική οικονομία, την κρίση και τα δάνεια, την βουλευτική υποψηφιότητα του Ι. Γενναδίου στις εκλογές του 1907, την ελληνική ορθόδοξη Εκκλησία και τις σχέσεις της με τις δυτικές ομολογίες. Περιλαμβάνονται επίσης η αρθρογραφία του Ι. Γενναδίου στον ελληνικό και ξένο τύπο-κυρίως τον αγγλόφωνο, τα διπλωματικά του ταξίδια στην Ευρώπη και την Αμερική, η συλλογή των βιβλίων του και τα ex libris, βραβεύσεις του από πνευματικά ιδρύματα και οργανισμούς, και πλείστα λεπτομερή στοιχεία από την συμμετοχή του σε εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής, ιδίως στο Λονδίνο. Το σημαντικότερο όμως τμήμα υλικού του 20ού αιώνα  διαμοιράστηκε σε φακέλους συγκροτώντας το Αρχείο Ι.Γ. Κατά συνέπεια ο ερευνητής που μελετά το Αρχείο Ι.Γ. θα πρέπει να έχει συνεχώς υπόψιν αυτή την ιδιαιτερότητα και ως εκ τούτου να ανατρέχει και στις πλούσιες θεματικές συλλογές των Λευκωμάτων προκειμένου να εξασφαλίζει την κατά το δυνατόν πληρότητα στις αναζητήσεις του.

Η τελευταία αυτή ανασύνταξη του καταλόγου του Αρχείου Ι.Γ. με την ολοκλήρωση της επεξεργασίας οδήγησε σε εξαιρετικά αναλυτική καταγραφή του υλικού ώστε πολύ συχνά να φθάνει σε περιγραφή ανά τεκμήριο. Ένα από τα ζητήματα που αντιμετωπίσθηκαν ήταν εκείνο της απόδοσης ακριβούς ορολογίας στην μετάφραση ελληνικών και αγγλικών όρων καθώς διατηρήθηκε στους τίτλους η πρωτότυπη γλώσσα και εφόσον επρόκειτο για την ελληνική δόθηκε και η μετάφραση στην αγγλική. Οι κυριότερες επεμβάσεις αφορούν στις Ενότητες Ι και ΙΙ.

Στην Ενότητα Ι (Correspondence) διατηρήθηκε η προϋπάρχουσα κατάταξη, επαυξήθηκε όμως αρκετά με την αναγραφή ονομαστικά των αποστολέων, των εξερχομένων επιστολών, των χρονολογιών και των εισερχομένων επιστολών και ταξινομήθηκε αλφαβητικά με κριτήριο τον θεματικό τίτλο στην αγγλική γλώσσα. Στην εσωτερική κατανομή σε υποφακέλους η τυπολογία της θεματικής αλληλογραφίας στην αναλυτική μορφή καταγραφής καθορίστηκε ως εξής: αριθμός εισερχομένων επιστολών, συνημμένο(α), χρόνος, θέμα, αριθμός εξερχομένων επιστολών. Η τυπολογία της αλφαβητικής αλληλογραφίας στην αναλυτική μορφή καταγραφής καθορίστηκε ως εξής: αριθμός επιστολών, συνημμένο(α), αριθμός εξερχομένων επιστολών, χρόνος. Όλες οι εξερχόμενες επιστολές του Ι. Γενναδίου θεωρούνται, σιωπηλά, αντίγραφα, χειρόγραφα ή δακτυλόγραφα σε ριζόχαρτο. Αν πρόκειται περί πρωτοτύπων, αυτό δηλώνεται στην οικεία θέση. Μοναδική εξαίρεση σε ολόκληρο το αρχείο αποτελεί ο υποφάκελος 14.2 στον οποίο οι εισερχόμενες επιστολές είναι όλες αντίγραφα σε ριζόχαρτο ενώ οι εξερχόμενες πρωτότυπες• το παράδοξο ερμηνεύεται από το γεγονός ότι πρόκειται για αλληλογραφία μεταξύ του Ι. Γενναδίου και της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα (American School of Classical Studies at Athens=ASCSA) αναφορικά με τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη.

Στην Ενότητα ΙΙ (Scholarly papers by J. Gennadius), στην επεξεργασία από τον Ι. Γεννάδιο του έργου του Ιω. Μπενιζέλου, Ιστορία των Αθηνών εφαρμόσθηκαν οι μεγαλύτερες επεμβάσεις, αρχειονομικές, φιλολογικές και ιστορικές ώστε να αποκατασταθεί μεν εσωτερικά στους φακέλους, να αποτυπωθεί δε στον κατάλογο η μεγάλης εμβέλειας ιστορική και φιλολογική εργασία του Ι. Γενναδίου στη μελέτη και στη σχεδιαζόμενη έκδοση του ανωτέρω έργου.

Σημειώνεται ότι η Ενότητα VIII (The collection of Konstantinos Mangakes), από τυπικής αρχειονομικής απόψεως, το υλικό αυτό δεν συνιστά οργανικό μέλος του Αρχείου Ι. Γενναδίου. Πρόκειται για υλικό το οποίο δεν συγκροτήθηκε από τον παραγωγό του αρχείου αλλά μεταγενεστέρως, από τον κατιόντα και εξ αγχιστείας συγγενή του Ι. Γενναδίου, Κ. Μαγκάκη. Καθώς όμως είχε ενταχθεί εξ αρχής στο αρχείο θεωρήθηκε σκόπιμο να παραμείνει ως έχει, λειτουργώντας παραπληρωματικά, καθώς το νεότερο υλικό που διαθέτει συμβάλει στην τεκμηρίωση του προσώπου του Ι. Γενναδίου όπως και στην ιστορία της Γενναδείου Βιβλιοθήκης.  Ούτε η Eνότητα IX (Miscellaneous) αποτελεί οργανικό μέλος του Αρχείου Ι.Γ., καθώς περιλαμβάνει βιβλιογραφία σχετική με τον βίο και τα έργα του Ι.Γ. και πληροφορίες για την προγενέστερη αρχειονομική ιστορία του Αρχείου Ι.Γ.

Όσον αφορά τα σημεία στίξης ο μελετητής του καταλόγου του Αρχείου Ι.Γ. θα πρέπει να λαμβάνει υπόψιν τα εξής: δεν σημειώνονται στο τέλος των φράσεων οι τελείες, χρησιμοποιούνται μόνον εκεί όπου η απουσία τους θα δημιουργούσε νοηματική σύγχυση. Η χρήση της άνω τελείας προαναγγέλλει επεξηγηματική φράση που ακολουθεί ή δευτερεύουσα πληροφορία στα λεχθέντα πριν από την άνω τελεία. Η χρήση αγκύλης δηλώνει προσθήκη χρονολογίας από τον αρχειονόμο. Τα έντονα στοιχεία (bold) χρησιμοποιούνται για τίτλους δοσμένους από τον αρχειονόμο. Τα πλάγια στοιχεία (italics) αποδίδουν τίτλους κ.α. με την μορφή, τη διάταξη και τη λεκτική εκφορά όπως εμφανίζονται στο υλικό, συνήθως δοσμένους από το Ι. Γεννάδιο•  χρησιμοποιούνται ακόμα στους τίτλους αυτοτελών μελετών και περιοδικών καθώς επίσης και για τη δήλωση εξερχόμενων επιστολών του Ι.Γενναδίου. Τέλος, τα όρθια στοιχεία χρησιμοποιούνται, εντός εισαγωγικών, στους τίτλους εφημερίδων (π.χ. «Νέα Ημέρα») και στους τίτλους άρθρων.