Elias Venezis Papers - Biographical Note
Αρχείο Ηλία Βενέζη - Βιογραφικό σημείωμα και εργογραφία
Επιμέλεια βιογραφικού σημειώματος: Άννα Βενέζη Κοσμετάτου
Τα πρώτα χρόνια
Γεννήθηκε στις Κυδωνίες (Αϊβαλί) της Μικράς Ασίας τον Μάρτιο του 1904. Πατέρας του ήταν ο Μιχαήλ Δ. Μέλλος-Βενέζης, κτηματίας, και μητέρα του η Βασιλική, το γένος Μπιμπέλα.
Κατά τους διωγμούς του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου η μητέρα του Βενέζη, με έξι από τα επτά παιδιά της, κατέφυγε στη Μυτιλήνη (1914), από όπου επέστρεψε στο Αϊβαλί με την αποβίβαση των ελληνικών στρατευμάτων στη Μικρασία το 1919. Ενα από τα παιδιά, η Αρτεμη της Αιολικής Γης, δεν γύρισε μαζί τους - την πήρε η ισπανική γρίππη. Ο Βενέζης παρακολούθησε το Γυμνάσιο της Μυτιλήνης (Γυμνασιάρχης ήταν ο φιλόσοφος Ιωάννης Ολύμπιος), αλλά αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Κυδωνιών.
Η αιχμαλωσία
Κατά τη μικρασιατική καταστροφή ο Βενέζης πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Τούρκους (Σεπτέμβριος 1922). Από τους 3000 περίπου αιχμαλώτους των Κυδωνιών επέστρεψαν μόνο 19. Ανάμεσα σ’αυτούς ήταν κι ο Βενέζης (Νοέμβριος 1923). Η οικογένεια όλη βρισκόταν και πάλι στη Μυτιλήνη, κι ο Βενέζης διορίστηκε υπάλληλος της Διευθύνσεως Κτημάτων εξ Ανταλλαγής του Υπουργείου Γεωργίας στο Πλωμαρι Λέσβου. Το 1926 διορίστηκε υπάλληλος της Εθνικής Τραπέζης (Διαχείρισις Κτημάτων Ανταλλαξίμων) και το 1930 μεταπήδησε στην Τράπεζα της Ελλάδος (Υποκατάστημα Μυτιλήνης).
Λεσβιακή Ανοιξη
Στη Μυτιλήνη την εποχή εκείνη ο Στρατής Μυριβήλης ήταν στο κέντρο μιάς ομάδας λογοτεχνών και ποιητών και εκδότης της εφημερίδας «Καμπάνα», όπου πρωτοδημοσιεύεται Το Νούμερο 31328 (Φεβρουάριος 1924), αμέσως μετά τη δημοσίευση της Ζωής εν Τάφω του Μυριβήλη. Η πρωτόλεια αυτή μορφή του βιβλίου, γραμμένη με νωπή τη σκληρή εμπειρία της σκλαβιάς, είναι έντονα επηρεασμένη από το ύφος και τη γλώσσα του Φώτη Κόντογλου, και ελάχιστη σχέση έχει με το κατοπινό βιβλίο.
Το 1925 άρχισε η έκδοση της εφημερίδας "Ταχυδρόμος" από τον Στρατή Μυριβήλη και τον Θείελπι Λευκία. Στον "Ταχυδρόμο" ο Βενέζης είχε μία τακτική στήλη που ονομαζόταν «Νυχτολούλουδα» και υπέγραφε με το ψευδώνυμο «Ο Ξενύχτης». Ταυτόχρονα συνεργαζόταν με όλα τα Λεσβιακά φιλολογικά περιοδικά, όπως τα «Λεσβιακά Φύλλα» και «Το Πρώτο των Φιλότεχνων».
Το 1927 η «Νέα Εστία» βράβευσε το διήγημά του Ο Θάνατος, που σηματοδοτεί την πρώτη του εμφάνιση στα Αθηναϊκά γράμματα. Στην κριτική επιτροπή ήταν ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο Δημήτριος Καμπούρογλους, ο Σίμος Μενάρδος και ο Αλκης Θρύλος. Το διήγημα αυτό εντάχθηκε αργότερα στη συλλογή Ανεμοι.
Το 1928 εκδόθηκε η πρώτη συλλογή διηγημάτων του Βενέζη, Ο Μανώλης Λέκας κι άλλα διηγήματα, στην Αθήνα. Η έκδοση αυτή φαίνεται ότι απορροφήθηκε ολόκληρη στη Λέσβο, αλλά οι κριτικοί της Αθήνας έγραψαν πολλά εγκωμιαστικά σχόλια (ο Κλέων Παράσχος στην «Ακρόπολη», ο Φώτος Πολίτης στο «Ελεύθερον Βήμα», ο Φώτης Κόντογλου στα «Ελληνικά Γράμματα» και ο Κώστας Βάρναλης).
Το 1931 εκδίδεται για πρώτη φορά σε βιβλίο Το Νούμερο 31328 στη Μυτιλήνη, το οποίο καθιερώνει τον Βενέζη ως συγγραφέα.
Αθήνα 1932-1939
Το 1932 ο Βενέζης μετατέθηκε στο Κεντρικό Κατάστημα της Τραπέζης της Ελλάδος στην Αθήνα, όπου και υπηρέτησε μέχρι την εκλογή του στην Ακαδημία Αθηνών το 1957.
Το 1938 παντρεύτηκε την Σταυρίτσα, το γένος Αντωνίου Μολυβιάτη, νεανικό του έρωτα από το Αϊβαλί. Το 1939 γεννήθηκε το μοναδικό παιδί τους, η Αννα.
Τον Δεκέμβριο του 1939 κυλοφόρησε το μυθιστόρημα Γαλήνη από τον εκδοτικό οίκο Πυρσός. Το βιβλίο αυτό βραβεύτηκε το 1940 με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας και με Έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών.
Η δεκαετία 1940-1950
Το1941 κυκλοφόρησε η συλλογή διηγημάτων Αιγαίο, που περιλαμβάνει και το διήγημα «Το Λιός» από τη συλλογή Ο Μανώλης Λέκας κι άλλα διηγήματα.
Στις 27 Οκτωβρίου 1943 ο Βενέζης συλλαμβάνεται απο τα Γερμανικά SS μέσα στην Τράπεζα της Ελλάδος, κατά την εκδήλωση του προσωπικού της για τους νεκρούς συναδέλφους τους στον πόλεμο της Αλβανίας. Κρατείται στο κελλί των μελλοθάνατων του Block C στις φυλακές Αβέρωφ, όπου παραμένει 23 ημέρες. Απελευθερώνεται χάρις στα διαβήματα του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού, του επιστημονικού και πνευματικού κόσμου, οργανώσεων και προσωπικοτήτων, που με τις εκκλήσεις τους πρόλαβαν την εκτέλεσή του.
Στις 14 Δεκεμβριου του ίδιου χρόνου (1943) κυκλοφορεί η Αιολική Γη από τις εκδόσεις «Αλφα» του Γιάννη Σκαζίκη, σε 3500 κοινά αντίτυπα και 400 πολυτελείας. Τό πρώτο μέρος της Αιολικής Γης, ο «Κόσμος», είχε ήδη δημοσιευθεί σε συνέχειες στο περιοδικό «Νέα Εστία» το 1942. Η έκδοση εξαντλείται μέσα σε δύο εβδομάδες, καί ακολουθει δεύτερη τον Μάρτιο του 1944,σε 5000 κοινά αντίτυπα και με πρόλογο του Αγγελου Σικελιανού. Ο εκδοτικός οίκος «Εστία» ανέλαβε την τρίτη έκδοση το 1953. Ας σημειωθεί ότι μέχρι τον θάνατο του Βενέζη το 1973, δηλαδή επί μία τριακονταετία, είχαν τυπωθεί 9 εκδόσεις ή 42000 αντίτυπα Την επόμενη τριακονταετία, από το 1973 μέχρι το 2003, τυπώθηκαν 45 εκδόσεις ή 185000 5000 αντίτυπα.
Το 1944 κυκλοφόρησε ο τόμος διηγημάτων Ανεμοι, που περιλάμβανε δύο από τα διηγήματα του Μανώλη Λέκα, το ομώνυμο διήγημα και «Στα Κιμιντένια».
Το 1945 το Εθνικό Θέατρο ανεβάζει το θεατρικό έργο του Βενέζη Block C, εμπνευσμένο από τη φυλάκισή του κατά τη διάρκεια της Κατοχής, σε σκηνοθεσία Πέλου Κατσέλη. Το 1946 το έργο κυκλοφορεί σε βιβλίο.
Το 1946 κυκλοφορεί επίσης ο τόμος διηγημάτων Ωρα Πολέμου, και αρχίζει η συνεργασία του Βενέζη με την εφημερίδα «Το Βήμα» σε τακτική εβδομαδιαία βάση, μιά συνεργασία που συνεχιζεται αδιάλειπτα μέχρι το θάνατό του το 1973.
Το 1949 ο Βενέζης υπήρξε ο πρώτος Ευρωπαίος συγγραφέας που, προσκεκλημένος του State Department, περιόδευσε τις Ηνωμένες Πολιτείες επί εξάμηνο περίπου. Το ταξίδι αυτό περιγράφει στην Αμερικανική Γη, που κυκλοφόρησε το 1955, και από αυτό εμπνεύσθηκε εν πολλοις για το μυθιστόρημα Ωκεανός (1956).
Κατά τη δεκαετία 1940-1950 έγιναν και οι πρώτες μεταφράσεις έργων του Βενέζη στο εξωτερικό. Το Νούμερο 31328 (La Grande Pitie), κυκλοφόρησε στο Παρίσι το 1946 από τις «Editions du Pavois». Το 1946 επίσης κυκλοφόρησε η Αιολική Γη (Terre Eolienne), από τον οίκο «Gallimard», ο οποίος το 1974 έκανε δεύτερη έκδοση της μετάφρασης αυτής, και τρίτη το 1981. Το 1947 εκδίδεται Το Νούμερο 31328 (La Grande Pieta), στη Ρώμη και στη Λισαβώνα (A Grande Jornada).
Ακολουθούν οι μεταφράσεις της Αιολικής Γης, το1948 στη Σουηδία και το1949 στη Γερμανία, και ένας τόμος διηγημάτων με τον τίτλο Θεώνιχος και Μνησαρέτη, επίσης στη Γερμανία. Το 1950 κυκλοφορεί η αγγλική μετάφραση της Αιολικής Γης στο Λονδίνο (Aeolia), απο τον οίκο «Campion» με πρόλογο του Lawrence Durrell.
Η δεκαετία 1950-1960
Στη δεκαετία αυτή κυκλοφορούν τα ακόλουθα βιβλία:
Φθινόπωρο στην Ιταλία, βιβλίο ταξιδιωτικό που ο Βενέζης χαρακτηρίζει «Οδοιπορικό», 1950.
Έξοδος, Χρονικό της Κατοχής, 1950.
Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, έκδοση του Αρχείου του Αρχιεπισκόπου που αναφέρεται στην περίοδο της Κατοχής, 1952.
Οι Νικημένοι, συλλογή διηγημάτων, 1954.
Χρονικόν της Τραπέζης της Ελλάδος, ιστορία της εικοσιπενταετίας του Ιδρύματος, 1955.
Μεταξύ 1950 και 1952 ο Βενέζης υπηρέτησε στο Εθνικό Θέατρο ως Διευθύνων Σύμβουλος και ως Γενικός Γραμματεύς του Διοικητικού Συμβουλίου. Το 1960 εγινε Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Λυρικής Σκηνής.
Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ομάδας των Δώδεκα.
Το 1954 άρχισε η συνεργασία του Βενέζη με το Εθνικό Ιδρυμα Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ), που κράτησε μέχρι το 1970, με την εβδομαδιαία εκπομπή: «Σας μιλά ο φίλος σας - για τη ζωή, γιά την Ελλάδα, για τον άνθρωπο» που εκείνος δημιούργησε.
Τη δεκαετία αυτή συνεχίζονται οι μεταφράσεις των έργων του του Βενέζη στο εξωτερικό: Η Αιολική Γη κυκλοφορεί το 1951 στην Ιταλία (Terra d’Eolia), το 1955 στη Σλοβενία (Eolska Zemlja), επίσης το 1955 στην Ολλανδία (Eolische Aarde), και το 1957 στις ΗΠΑ (Beyond the Aegean). Το 1958, η Αιολική Γη επανεκδίδεται (β έκδοση) στη Δ. Γερμανία από τον οίκο Insel Verlag και ταυτόχρονα στο Δ. Βερολίνο από τη Λέσχη των Φίλων του Βιβλίου, δηλαδή συνδρομητών που εξασφάλισαν μεγάλη κυκλοφορία στο βιβλίο. Τέλος, το 1959 η Αιολική Γη εκδόθηκε στη Νορβηγία (Bac Egeerhavet) και την Κροατία, ενώ το 1960 κυκλοφόρησε στη Φινλανδία
(Aeolian Maa). Το 1958 εκδίδεται στη Γερμανία ένας τόμος διηγημάτων του Βενέζη με τον τίτλο Die Boten der Versohnung, από τον οίκο Rothe Verlag.
Την ίδια εποχή το βιβλίο του Εξοδος κυκλοφορεί στη Γιουγκοσλαβία σε δύο εκδόσεις, σλοβένικα (Beg,1956) και σερβικά (Bekctbo, επίσης το 1956).
Το 1957 ο Βενέζης εκλέγεται τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, σε ηλικία μόλις 53 ετών. Μέχρι το θάνατό του ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα μέσα στο ίδρυμα αυτό, ως Γραμματεύς των Πρακτικών και επομένως μέλος της Διοικήσεώς του (1963-1968) και ως Πρόεδρος της Τάξεως των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών.
Από το 1960 μέχρι το θάνατό του το 1973
Το 1962 ο Βενεζης δημοσιεύει το βιβλίο του Αργοναύτες, που χαρακτηρίζει «ταξιδιωτικό χρονικό». Ακολουθεί ο Εμμανουήλ Τσουδερός, ιστορικό βιβλίο βασισμένο στο προσωπικό αρχείο του Πρωθυπουργού της Μάχης της Κρήτης (1965), που έθεσε στη διάθεσή του η οικογένεια Τσουδερού, ο τόμος διηγημάτων Αρχιπέλαγος (1969), η Εφταλού (1972), οι Περιηγήσεις (1973) και Στις Ελληνικές Θάλασσες (1973).
Το 1966 ο Βενέζης άρχισε νέα δεκαπενθήμερη εκπομπή στο Εθνικό Πρόγραμμα του ΕΙΡ, παράλληλα με τον «Φίλο», που ονομαζόταν «Πλοία και Θάλασσα». Το 1970 την συνεχίζει, για μικρό διάστημα, με τους «Ξένους Περιηγητές στην Ελλάδα». Παράλληλα με τις επιφυλλίδες στο «Βήμα», ο Βενέζης αρχίζει, από το 1958, και μία συνεργασία με την κυριακάτικη «Ακρόπολη».
Μεταξύ 1964 και 1967 ο Βενέζης επανέρχεται στη Διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου ως Διοικητικός Διευθυντής και Πρόεδρος της Καλλιτεχνικής του Επιτροπής. Είναι επίσης Πρόεδρος του Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη επί τρεις περιόδους (1963-1966) και Αντιπροεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνο-αμερικανικής Ενώσεως (1966-1970). Ταξιδεύει σε πολλές χώρες της Ευρώπης και στη Σοβιετική Ενωση και παρακολουθεί διάφορα συνέδρια λογοτεχνών
Οι μεταφράσεις των έργων του Βενέζη συνεχίζονται. Δεν θα αναφερθούν εδώ οι πολλές ανθολογίες που περιλαμβάνουν κάποιο διήγημα ή κεφάλαια βιβλίων του, αλλά μόνον αυτούσια βιβλία:
Το 1963 κυκλοφορεί στη Γερμανία η Γαλήνη (Friede in Attischer Bucht) και το 1969 Το Νούμερο 31328 (Νummer 31328) από τον οίκο Von Zabern Verlag που εκδίδει ταυτόχρονα και μία νέα εκδοση της Αιολικής Γης, την τέταρτη στα Γερμανικά. H Tσεχοσλοβάκικη έκδοση της Αιολικής Γης (Aioliska Zeme) κυκλοφορει το 1966 και η Ρουμάνικη το 1970 (Pantimul Eoliei). Τέλος, η Γαλλική μετάφραση της Γαλήνης (Serenite) εκδόθηκε στην Ελβετία το 1971.
Μετά τον θάνατο του Βενέζη η Αιολική Γή κυκλοφόρησε στη Νότιο Αφρική με τον τίτλο Verlange na die Hartland (1979), στην Ισπανία το 1991 (Tierra de Eolia), την Εσθονία το 1998 (Aioolia Maa). Υπάρχει και μία μετάφραση στα Ρωσικά που κυκλοφόρησε στην Αθήνα το 2004. Συνεχίστηκαν επίσης οι επανεκδόσεις το βιβλίου σε Γαλλια (β΄έκδοση 1974, γ΄έκδοση 1981) και Γερμανία (ε΄έκδοση 1992, στ΄έκδοση 2001). Το Νούμερο 31328, μετά τον θάνατο του Βενέζη, κυκλοφόρησε στη Σερβία (1995), την Ρουμανία (2004), την Χιλή (2005) και την Ισπανία (2006). Η Γαλήνη (Serenidad) εκδόθηκε στην Ισπανία το 1993.
Η συλλογή διηγημάτων Αιγαίο κυκλοφόρησε στη Γαλλία με τον τίτλο Mer Egee το 2010.
Ηδη βαριά άρρωστος από το 1971, ο Βενέζης είχε αποτραβηχθεί από κάθε κοινωνική ζωή, και όταν δεν βρισκόταν στο νοσοκομείο εργαζόταν πάνω στα τελευταία του βιβλία. Μετα τον θάνατό του κυκλοφόρησε το Μικρασία, Χαίρε, που βρέθηκε έτοιμο σε ντοσιέ ανάμεσα στα χαρτιά του με τη σημείωση: «Για το τυπογραφείο». Το 1979 το «Βιβλιοπωλείον της Εστίας» δημοσίευσε Το Μυθιστόρημα τωνΤεσσάρων, που είχε γραφεί γιά την εφημερίδα «Ακρόπολη» το 1958.
Την δεκαετία του ΄60 ο Βενέζης είχε κτίσει το ησυχαστήριό του στην Εφταλού της Λέσβου, απέναντι από τη μικρασιατική πατρίδα. Σύμφωνα με τη θέλησή του,
αναπαύεται σήμερα στο μικρό κοιμητήριο της Μήθυμνας. Και πάλι σύμφωνα με τη θέλησή του, ο τάφος του ανώνυμος, γράφει μονο τη λέξη ΓΑΛΗΝΗ.
Η ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΒΕΝΕΖΗ
Ο ΜΑΝΩΛΗΣ ΛΕΚΑΣ, Διηγήματα (1928)
ΤΟ ΝΟΥΜΕΡΟ 31328, Το βιβλίο της Αιχμαλωσίας (1931)
ΓΑΛΗΝΗ, Μυθιστόρημα (1939)
ΑΙΓΑΙΟ, Διηγήματα (1941)
ΑΙΟΛΙΚΗ ΓΗ, Μυθιστόρημα (1943)
ΑΝΕΜΟΙ, Διηγήματα (1944)
ΜΠΛΟΚ C, Θεατρικό έργο (1946)
ΩΡΑ ΠΟΛΕΜΟΥ, Διηγήματα (1946)
ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ, Οδοιπορικό (1950)
ΕΞΟΔΟΣ, Χρονικό της Κατοχής (1950)
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ (1952)
ΟΙ ΝΙΚΗΜΕΝΟΙ, Διηγήματα (1954)
ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (1955)
ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΓΗ, Ταξιδιωτικό Χρονικό (1955)
ΩΚΕΑΝΟΣ, Μυθιστόρημα (1956)
ΑΡΓΟΝΑΥΤΕΣ, Ταξιδιωτικό Χρονικό (1962)
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΤΣΟΥΔΕΡΟΣ (1965)
ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ, Διηγήματα (1969)
ΕΦΤΑΛΟΥ, Ιστορίες του Αιγαίου (1972)
ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ, Ταξιδιωτικό (1973)
ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΘΑΛΑΣΣΕΣ (1973)
ΜΙΚΡΑΣΙΑ, ΧΑΙΡΕ, Διήγησις Συμβάντων (1974)
ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΤΩΝ ΤΕΣΣΑΡΩΝ (1958, 1979)
Μεταφράσεις των βιβλίων του Ηλία Βενέζη
ΤΟ ΝΟΥΜΕΡΟ 31328
LA GRANDE PITIE, Editions du Pavois, Παρίσι 1946
LA GRANDE PIETA, A.V.E., Ρώμη 1947
A GRANDE JORNADA, Guimaraes, Λισαβόνα 1947
NUMMER 31328, Von Zabern Verlag, Γερμανία 1969
BPOJ 31328, ΒΗΓΕ, Βελιγράδι 1995
NUMARUL 31328, Editura Omonia, Βουκουρέστι 2004
EL NUMERO 31328, Πανεπιστήμιο Χιλής, Σαντιάγο 2005
EL NUMERO 31328, Πανεπιστήμιο Σεβίλης, Ισπανία 2006
ΑΙΟΛΙΚΗ ΓΗ
TERRE EOLIENNE, Gallimard, Παρίσι 1946
EOLISK JORD, Cleerups, Σουηδία 1948
AEOLISCHE ERDE, Insel Verlag, Γερμανία 1949
AEOLIA, Campion (Editions Poetry), Λονδίνο 1950
TERRA D’ EOLIA, Gherardo Casini, Ρώμη 1951
EOLSKA ZEMLJA, Cankarjeva Zalozba, Σλοβενία 1955
EOLISCHE AARDE, Heideland Hasselt, Ολλανδία 1955
BEYOND THE AEGEAN, The Vanguard Press, Νέα Υόρκη 1957
AEOLISCHE ERDE (β΄έκδοση), Insel Verlag, Γερμανία 1958
AEOLISCHE ERDE (γ΄έκδοση) Deutsche Buch-Gemeinschaft, Βερολίνο 1958
BAK EGEERHAVET, Gyldendal Norsk Forlag, Νορβηγία 1959
EOLSKA ZEMLJA, Zora, Κροατία 1959
AEOLIAN MAA, Werner Sodestom, Φινλανδία 1960
AIOLSKA ZEME, Odeon, Πράγα 1966
AEOLISCHE ERDE (δ΄έκδοση), Von Zabern Verlag, Γερμανία 1969
PAMINTUL EOLIEI, Albatros, Ρουμανία 1970
TERRE EOLIENNE (β΄έκδοση) Gallimard, Παρίσι 1974
VERLANGE NA DIE HARTLAND Haum, Nοτιος Αφρική 1979
TERRE EOLIENNE (γ΄έκδοση) Gallimard, Παρίσι 1981
TIERRA DE EOLIA, Ediciones Clasicas, Μαδρίτη 1991
AEOLISCHE ERDE (ε΄έκδοση) Insel Verlag, Γερμανία 1992
AIOOLIA MAA, Ilmamaa, Εσθονία 1998
AEOLISCHE ERDE (στ΄έκδοση) Insel Verlag, Γερμανία 2001 και Lotοs Editions, Αθήνα 2004
ΕΞΟΔΟΣ
BEG Slovenski Kujizni Zavod, Σλοβενία 1956
BEKCTBO Hapodha, Μαυροβούνιο 1956
ΓΑΛΗΝΗ
FRIEDE IN ATTISCHER BUCHT, Christian Wegner, Γερμανία 1963
SERENITE, Les Editions Nagel, Ελβετία 1971
SERENIDAD, Editiones Clasicas, Mαδρίτη 1993
ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ
THEONICHOS U. MNESARETE, Rowohlt Verlag, Γερμανία 1948
DIE BOTEN DER VERSOHNUNG, Rothe Verlag, Γερμανία 1958
MER EGEE, L’ Harmattan, Παρίσι 2010