TravelTrails: Χειρόγραφα βιβλία στην Κωνσταντινούπολη του 17ου αιώνα

Ο Antoine Galland (1646-1717) βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη ως μέλος της Γαλλικής διπλωματικής αποστολής του πρέσβη Charles-Marie-François Olier, γνωστού ως μαρκησίου του Nointel (1635–1685).

Παράλληλα με τα διπλωματικά του καθήκοντα, περνούσε πολύ χρόνο με βιβλιοπώλες όπου αγόραζε βιβλία, δηλαδή χειρόγραφους κώδικες. Στο ημερολόγιό του βρίσκουμε ενδιαφέρουσες πληροφορίες σχετικά με την κίνηση και τις τιμές των βιβλίων, τα παζάρια, αλλά και τις αναγνωστικές συνήθειες τον Οθωμανών. Τα κείμενα έχουν εκδοθεί στο Παρίσι: Antoine Galland, Journal d'Antoine Galland pendant son séjour à Constantinople [1672-1673] publié et annoté par Charles Schefer, τομ. 1-2, Παρίσι 1881.

Σε αναφορά του το 1672, γράφει: «Ο αριθμός ιστοριών και παραμυθιών της Τουρκίας είναι εντυπωσιακός. Στην Ευρώπη θεωρούμε μακροσκελή μυθιστορήματα δέκα ή δώδεκα τόμων. Οι Τούρκοι έχουν τα μυθιστορήματα του Αλεξάνδρου σε 120 τόμους, ενώ άλλα κυκλοφορούν σε 50, 60 τόμους κλπ. Στα μπεζεστένια υπάρχουν βιβλιοπωλεία που δεν κάνουν άλλη δουλειά από το να δανείζουν αυτά τα βιβλία για ανάγνωση για 4 -5 άσπρα. Έχουν πολλούς πελάτες κυρίως το χειμώνα, που οι νύχτες είναι μακρές, και η κύρια απασχόληση των Τούρκων είναι να μαζεύονται και να διαβάζουν τέτοιες ιστορίες για τις οποίες τρέφουν μεγάλη αγάπη».

Σε άλλο σημείο αναφέρει ότι ο Γάλλος πρέσβης αγόρασε δυο βιβλία περσικής ποίησης, το Γκουλιστάν και το Μποστάν, για 22 πιάστρα: «Το ένα είναι γραμμένο στο περιθώριο του άλλου, με πολύ όμορφους περσικούς χαρακτήρες διακοσμημένους με χρυσό και χρώματα, έχει δύο εικόνες διακοσμημένες με ωραίες βινιέτες ενώ οι δύο πρώτες σελίδες είναι γραμμένες σε χρυσό φόντο».

Το Μποστάν (περιβόλι) και το Γκουλιστάν (κήπος λουλουδιών) είναι δύο από τα πιο σημαντικά έργα του κορυφαίου Πέρση ποιητή Sa’di (γραμμένα το 1257 και 1258 αντίστοιχα) και περιέχουν ποιήματα και ηθοπλαστικές ιστορίες. Η επιρροή τους ως πηγή σοφίας υπήρξε βαθιά τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση.

Το πρώτο από τα πέντε κεφάλαια του Gulistan, σώζεται σε χειρόγραφο, πιθανά του 18ου αιώνα, στην αρχική συλλογή του Ιωάννη Γενναδίου (MSS 175). Είναι δερματόδετο, αποτελείται από 60 φύλλα και είναι γραμμένο σε μεγάλη καλλιγραφική γραφή με πλούσια διακόσμηση. Αρκετά κενά πλαίσια με κόκκινο μελάνι στο κείμενο πιθανώς δείχνουν ότι το βιβλίο επρόκειτο να ζωγραφιστεί περαιτέρω, ενώ το κείμενο στα δύο τελευταία φύλλα είναι επίσης ελλιπώς διακοσμημένο.

Τα δύο πρώτα φύλλα στην αρχή του κειμένου φέρουν πλούσια διακόσμηση στα φαρδιά πειθώρια και το τμήμα του κειμένου με περίπλοκα φυτικά μοτίβα σε χρυσό φόντο, με μπλε και κόκκινο μελάνι. Όλα τα φύλλα του χειρογράφου είναι πλαισιωμένα με χρυσό, μπλε και κόκκινο μελάνι (εκτός από τα δύο φύλλα μετά το τέλος του κειμένου τα οποία είναι πλαισιωμένα μόνο με κόκκινο μελάνι και τα πρώτα 4 και τα τελευταία 6 φύλλα παραμένουν εντελώς κενά). Υπάρχουν μερικές λέξεις και σημάδια στο κείμενο τονισμένα με κόκκινο μελάνι.