Η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη και οι ανεκτίμητοι θησαυροί της

Κόσμημα στο κέντρο της Αθήνας, η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, με συλλογές ανεκτίμητες και αναντικατάστατες, την πλουσιότερη συλλογή βιβλίων σχετικών με την Ελλάδα και με τους κήπους της να δίνουν ανάσα σε όσους φτάνουν ως αναγνώστες αλλά και ως επισκέπτες των εκθέσεων που οργανώνει, είναι ένα θησαυροφυλάκιο γνώσεων και έργων τέχνης που αποτελούν μαρτυρίες για την κληρονομιά του ελληνισμού από το τέλος της αρχαιότητας μέχρι τις μέρες μας.

Περνώντας την πόρτα του επιβλητικού μαρμάρινου οικοδομήματος και την επιγραφή στο επιστύλιο της πρόσοψης «ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ ΤΗΣ ΗΜΕΤΕΡΑΣ ΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ» από τον Πανηγυρικό του Ισοκράτη, μέσα στην ανακουφιστική ηρεμία του αναγνωστηρίου του ισογείου μάς υποδέχεται η διευθύντρια της βιβλιοθήκης κ. Μαρία Γεωργοπούλου για να μας ξεναγήσει στους νέους χώρους της βιβλιοθήκης. Το 2018, σε μια μεγάλη ανακατάταξή της, χωρίστηκαν για πρώτη φορά τα σπάνια από τα μη σπάνια βιβλία στα βιβλιοστάσια, ένα μεγάλο έργο που συνοδεύεται από την επέκταση των βιβλιοθηκών σε δύο υπόγεια, έτσι ώστε να διατηρούνται καλύτερα οι συλλογές και να εξυπηρετούνται οι αναγνώστες. 

Η ανατολική πτέρυγα στεγάζει τα αρχεία, τις ειδικές συλλογές καθώς και τα σπάνια βιβλία και τα έργα τέχνης που ανήκουν τόσο στην αρχική συλλογή του Ιωάννη Γεννάδιου όσο και σε συλλογές που αποκτήθηκαν πρόσφατα.

Χάρη σε πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δωρεές από ιδιώτες δόθηκε η δυνατότητα στη βιβλιοθήκη να στεγάσει τις ερευνητικές, μη σπάνιες συλλογές της σε νέα αναγνωστήρια ανοιχτής πρόσβασης, ενώ παράλληλα τα σπάνια βιβλία και το υλικό των ειδικών συλλογών φυλάσσονται σε κλειστά βιβλιοστάσια που εξασφαλίζουν τις κατάλληλες συνθήκες συντήρησης. Επίσης, δημιουργήθηκαν νέα αναγνωστήρια, γραφεία και αίθουσα σεμιναρίων, σύμφωνα με τις πιο σύγχρονες προδιαγραφές.

Η ανοιχτή πρόσβαση στις ερευνητικές συλλογές γεννά προσδοκίες στους ανθρώπους της βιβλιοθήκης και στη διευθύντριά της που πιστεύει ότι η προσέλευση των νέων ανθρώπων είναι ένα από τα πιο ενθαρρυντικά σημάδια για το μέλλον όλων των βιβλιοθηκών. Μαζί με την επέκταση του κτιρίου, το 2018 εγκαινιάστηκε ένας νέος εκθεσιακός χώρος με σκοπό να συνδέει τις εκθέσεις με τις συλλογές και το κοινό.

Η Γεννάδειος δεν είναι ένα μουσείο σπάνιων βιβλίων αλλά μια ζωντανή, αγαπητή στον κόσμο των ερευνητών και των μελετητών βιβλιοθήκη. Ιδρύθηκε το 1926 και ο πυρήνας της είναι η συλλογή του Ιωάννη Γενναδίου που πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στο Λονδίνο ως διπλωμάτης.

Ήθελε η συλλογή του, η πλουσιότερη που μπόρεσε ποτέ να συγκεντρώσει ένας άνθρωπος μόνος του, να αντιπροσωπεύει την Ελλάδα σε όλες της τις φάσεις, από την αρχαιότητα ως τις μέρες του, να δείχνει τη δημιουργική ιδιοφυΐα της χώρας σε όλες τις περιόδους, την επίδραση των τεχνών και των επιστημών της στον δυτικό κόσμο και την εντύπωση που δημιουργεί η φυσική της ομορφιά στον περιηγητή με βιβλία που επικεντρώνονται στη βυζαντινή, στην οθωμανική και στη νεότερη Ελλάδα, καθώς και στην ιστορία του ελληνισμού μετά το τέλος της αρχαιότητας.

Το 1922 προσέφερε τη συλλογή του (26.000 τίτλους) στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα με τον όρο να στεγαστεί σε ειδικό κτίριο, να διασφαλιστεί ως παρακαταθήκη για τον ελληνικό λαό και να είναι ανοιχτή και προσιτή στους επιστήμονες όλων των εθνικοτήτων. Το κτίριο αυτό σχεδιάστηκε και χτίστηκε από την εταιρεία Van Pelt and Thompson της Νέας Υόρκης, ενώ στο τέλος της δεκαετίας του ’60 έγινε επέκταση με δύο πτέρυγες που σχεδίασε ο αρχιτέκτονας Παύλος Μυλωνάς.

Τα σπάνια βιβλία και το υλικό που ανήκει στις ειδικές συλλογές μελετώνται μόνο στο κεντρικό αναγνωστήριο. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν / LIFO

Σήμερα στη βιβλιοθήκη υπάρχουν 150.000 τίτλοι. Οι 50.000 είναι σπάνια βιβλία και ειδικές συλλογές που αποτελούνται από τεκμήρια (χειρόγραφα, υδατογραφίες, ιστορικοί χάρτες, φυλλάδια και διάφορα παλαιά αντικείμενα). Η οργάνωση των σπάνιων βιβλίων της ακολουθεί την ταξινόμηση του ίδιου του Γεννάδιου, ενώ οι νέες προσθήκες, βιβλία Ιστορίας κυρίως, ταξινομούνται σύμφωνα με το σύστημα της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου. Το τμήμα αρχείων είναι ένα σπουδαίο κομμάτι της· το πρώτο που έφτασε εδώ ήταν το αρχείο του Ερρίκου Σλήμαν. Εδώ φυλάσσονται τα αρχεία της οικογένειας Δραγούμη, του Κ. Τσάτσου του Γιώργου Σεφέρη και του Οδυσσέα Ελύτη και της γενιάς του ’30. 

Η πρώτη έκδοση του Ομήρου του 1488, η «Flora Graeca», οι 24 πίνακες του Μακρυγιάννη και η Χάρτα του Ρήγα είναι μέσα στα πολλά αριστουργήματα των συλλογών. Ο επισκέπτης μπορεί να δει ακόμα και τα υπέροχα 116 λευκώματα του Γενναδίου που, εκτός από βιβλία, συνέλεγε φωτογραφίες και άλλα εφήμερα (αποκόμματα εφημερίδων και βιβλίων, χαρακτικά, έντυπο υλικό, προσκλήσεις και διάφορα άλλα) τα οποία κολλούσε σε λευκώματα μεγάλου μεγέθους. Είναι μοναδικά, καθώς περιλαμβάνουν πολύτιμες πληροφορίες για την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας. 

Τα σπάνια βιβλία και το υλικό που ανήκει στις ειδικές συλλογές μελετώνται μόνο στο κεντρικό αναγνωστήριο. Το κοινό έχει πάντα πρόσβαση στον online κατάλογο της Βιβλιοθήκης. Ο ηλεκτρονικός κατάλογος της Βιβλιοθήκης και άλλες ηλεκτρονικές πηγές είναι προσβάσιμες στους σταθμούς εργασίας που υπάρχουν στα αναγνωστήρια και μέσω Wi-Fi.

Οι αναγνώστες που επισκέπτονται πρώτη φορά τη βιβλιοθήκη πρέπει να κάνουν αίτηση για έκδοση κάρτας στο κεντρικό αναγνωστήριο, για την την οποία απαιτείται η επίδειξη ταυτότητας ή διαβατηρίου και μία ψηφιακή φωτογραφία.