«Η Ψηλάφηση του Θωμά». Μια εικόνα του Θεόδωρου Πουλάκη
Με τόση συζήτηση για την τήρηση κοινωνικής απόστασης και λόγω των ημερών παρουσιάζουμε μια εικόνα, της οποίας το θέμα επικεντρώνεται στην καίρια σημασία της αφής. Πρόκειται για εικόνα της Επτανησιακής Σχολής που απεικονίζει την ψηλάφηση του Θωμά και προέρχεται από δωρεά της Ελένης Σταθάτου στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη.
Η παράσταση είναι ζωγραφισμένη σε ξύλο διαστάσεων 0,75 Χ 0,575 εκατοστών και τοποθετείται στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα. Στο κάτω μέρος διαβάζουμε καθαρά την υπογραφή του καλλιτέχνη: ΧΕΙΡ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΠΟΥΛΑΚΗ. Ο αγιογράφος Θεόδωρος Πουλάκης γεννήθηκε στα Χανιά περί το 1620, πέρασε 13 χρόνια στη Βενετία (1644-1657), και έκανε λαμπρή σταδιοδρομία στην Κέρκυρα, όπου και πέθανε το 1692.
Η εικόνα αποδίδει το γεγονός με αμεσότητα ακολουθώντας παραδοσιακή βυζαντινή εικονογραφία και τεχνοτροπία. Μπροστά από την κλειστή πόρτα ενός μνημειακού οικοδομήματος με τρούλλο και κολόνες στέκεται ο Ιησούς με σηκωμένο το δεξί χέρι, στο οποίο είναι φανερά τα σημάδια από τα καρφιά («ο τύπος του ήλου»). Στο αριστερό χέρι κρατά κλειστό ειλητάριο. Οι Απόστολοι σε δύο ομάδες δεξιά και αριστερά παρακολουθούν τον Θωμά που αγγίζει με το δεξί του χέρι τη λογχισμένη πλευρά του Ιησού.
Ο Απόστολος Θωμάς απουσίαζε όταν ο Χριστός, μετά την Ανάσταση, επισκέφθηκε τους Μαθητές Του στο υπερώο όπου είχαν μαζευτεί. Όταν ο Θωμάς πληροφορήθηκε τα σχετικά με την επίσκεψη του Χριστού, ζήτησε να Τον δει και να ψηλαφίσει τις πληγές του Σταυρού στα χέρια και την πλευρά Του. Όταν μετά από οκτώ ημέρες ο Χριστός επισκέφθηκε και πάλι τους μαθητές Του, κάλεσε τον Απόστολο Θωμά να ψηλαφήσει τα σημάδια των πληγών στο σώμα Του. Τότε ο Απόστολος Θωμάς Τον αναγνώρισε και Τον ομολόγησε Κύριο και Θεό του.
Σύμφωνα με το ευαγγέλιο του Ιωάννη (κ’, 19-31) ο Ιησούς δέχεται να τον ψηλαφήσει ο άπιστος Θωμάς αλλά επίσης μακαρίζει αυτούς που θα πιστέψουν στην ανάσταση χωρίς να Τον έχουν δει. Το γεγονός ότι ο Απόστολος Θωμάς αρχικά απουσίαζε κατά την εμφάνιση του Χριστού στους Μαθητές Του, φαίνεται ότι ήταν οικονομία Θεού, για να γίνει πιστευτό το θαύμα της Αναστάσεως και να διαλυθεί κάθε είδους αμφιβολία. Δείτε το αντίστοιχο φύλλο από χειρόγραφο ευαγγέλιο του 1226 από την Μικρή Καισάρεια (MSS 1.5, δωρεά Ελένης Σταθάτου στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη)
Στην εικόνα δίνεται έμφαση στην κλειστή θύρα, ένα καίριο σημείο στη διήγηση της περικοπής [«καὶ τῶν θυρῶν κεκλεισμένων»] μιας και μετά την Ανάσταση οι Απόστολοι προσπαθούσαν να κρυφτούν από τους Ιουδαίους.
Το δεύτερο σημείο που τονίζεται στην εικόνα αλλά και στο ευαγγέλιο είναι το απλωμένο χέρι του Θωμά που αγγίζει τις πληγές στο σώμα του Ιησού: «φέρε τὸν δάκτυλόν σου ὧδε καὶ ἴδε τὰς χεῖράς μου, καὶ φέρε τὴν χεῖρά σου καὶ βάλε εἰς τὴν πλευράν μου, καὶ μὴ γίνου ἄπιστος, ἀλλὰ πιστός».
