VIDEOCAST - Sauroktonos: Apollo? Praxiteles?

Sauroktonos: Apollo? Praxiteles? from ASCSA on Vimeo.

Prof. Jenifer Neils, Case-Western University

Sauroctonos Corinthius

Based on an epigram of Martial (14.172) which describes an anonymous bronze statue of a youth killing a lizard, it is here proposed that the sculpture known as the Apollo Sauroktonos is in fact not Apollo and not attributable to the fourth-century sculptor Praxiteles.  Ever since Winckelmann (1760) the marble statue in the Borghese Collection of a youth leaning on a tree upon which a lizard is poised has been inextricably associated with Pliny’s description of a bronze original by Praxiteles of Apollo about to stab a lizard (NH 34.69-70).  However the eroticized pose, the eccentric hair-do, and the genre subject matter are fitting neither for the god nor for the fourth-century date. Arguably this statue type which was so popular in Roman times began as an early Hellenistic personification (not unlike the youthful Hypnos, Pothos or Agon), was adapted to a genre theme (not unlike the Boy Strangling the Goose), and owed its considerable popularity to the Roman taste for ‘sexy boys’ and villa decoration. Like many ancient authors, Pliny may have either mistaken the attribution (as he did the Tyrannicides) or made it up, and  Praxiteles' reputation for divine statuary made the designation as Apollo acceptable. If we had only the epigram of Martial, we would have no problem assigning this statue type to the realm of Hellenistic genre figures.

Με βάση ένα επίγραμμα του Μάρκου Βαλέριου Μαρτιάλη(14.172), το οποίο περιγράφει ένα ανώνυμο χάλκινο άγαλμα ενός νεαρού που σκοτώνει μια σαύρα, παρουσιάζεται εδώ το ενδεχόμενο το γνωστό ως Απόλλων Σαυροκτόνος γλυπτό, στην πραγματικότητα να μην αναπαριστά τονΑπόλλωνα και να μην αποδίδεται στο γλύπτη του τέταρτου αιώνα, Πραξιτέλη.
Από την εποχή του Winckelmann (1760), το μαρμάρινο άγαλμα της συλλογής Borghese  που αναπαριστά ένα νέο που στηρίζεται πάνω σε ένα δέντρο στο οποίο βρίσκεται μια σαύρα, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με ένα χάλκινο αυθεντικό άγαλμα του Πραξιτέλη, που περιγράφει ο Πλίνιος, με τον Απόλλωνα να είναι έτοιμος να μαχαιρώσει μια σαύρα (ΝΗ 34.69- 70).
Ωστόσο, η ερωτική στάση, η εκκεντρική κόμμωση, και το ύφος δεν ταιριάζουν ούτε με τον εν λόγω θεό αλλά ούτε και με την χρονολογία του 4ου αιώνα.
Αναμφισβήτητα αυτός ο τύπος αγάλματος που ήταν τόσο δημοφιλής στη Ρωμαϊκή εποχή, ξεκίνησε ως μια πρώιμη ελληνιστική προσωποποίηση (όχι διαφορετική από το νέο Ύπνο, Πόθο ή Αγών), προσαρμόστηκε στο ύφος (όχι αντίθετο με το «Αγόρι που στραγγαλίζει τη χήνα»), και όφειλε τη μεγάλη δημοτικότητά του στη ρωμαϊκή προτίμηση για τα «αισθησιακά αγόρια» καθώς και στην  διακόσμηση των επαύλεων.
Όπως πολλοί άλλοι αρχαίοι συγγραφείς, ο Πλίνιος μπορεί να έσφαλε στην απόδοση (όπως έκανε για την Τυρρανοκτονία) ή να την επινόησε, και συγχρόνως η φήμη του Πραξιτέλη για τα θεία αγάλματα να έκανε αποδεκτή τη θεωρία ότι το άγαλμα αναπαριστά τον Απόλλωνα.
Αν είχαμε μόνο το επίγραμμα του Μαρτιάλη, θα αποδίδαμε χωρίς κανένα πρόβλημα αυτό το είδος αγάλματος στις μορφές της Ελληνιστικής περιόδου